Hayalin Yıkılışı: Yalnızlığın Ağır Eli Altında “Fareler ve İnsanlar”ın Trajedisi
John Steinbeck’in 1937 yılında kaleme aldığı ve bir romandan ziyade “roman-oyun” olarak tanımlanan klasiği “Fareler ve İnsanlar” (Of Mice and Men), Büyük Buhran döneminde Amerika’nın tozlu yollarında savrulan iki mevsimlik işçinin, bir tutam umut ve kaçınılmaz bir yıkım etrafında örülen yürek burkan hikayesidir. Eserin çekirdek konusu, iki zıt karakter arasındaki derin dostluk ve bu dostluğun, acımasız ekonomik gerçeklikler ve insan doğasının yıkıcı yönü karşısındaki trajik yenilgisi üzerine kurulmuştur.
Konunun Kalbi: İmkânsız Bir Amerikan Rüyası
Hikayenin merkezinde iki can dost yer alır:
- George Milton: Küçük yapılı, zeki ve pratik zekâlı, ancak hayatta kalmak için sürekli mücadele eden bir gezgin işçi.
- Lennie Small: İri yarı, devasa bir güce sahip ancak zihinsel olarak çocuk kalan, masumiyetini koruyan ve yumuşak şeylere (fareler, yavru köpekler, kadının saçı) karşı takıntılı bir adam.
Bu iki adamı, diğer binlerce yalnız çiftlik işçisinden ayıran tek şey, paylaştıkları hayaldir. Onlar, ne pahasına olursa olsun biriktirdikleri parayla kendilerine ait bir parça toprak satın almanın, kimseye hesap vermeden kendi tarlalarını ekip biçmenin, en önemlisi de Lennie’nin besleyip seveceği bir sürü tavşana sahip olmanın hayalini kurarlar. Lennie’nin her zorlukta George’dan defalarca dinlediği bu hayal, onların Amerikan Rüyası’nın minyatür ve son derece kırılgan bir versiyonudur. Bu hayal, George için bir sorumluluk ve kendini teselli aracı iken, Lennie için bir cennet vaadidir.
Soledad’da Yükselen Yalnızlık Duvarı
George ve Lennie, Kaliforniya’daki bir çiftlikte iş bulurlar. Ancak bu çiftlik, sadece bir çalışma alanı değil, yalnızlık, dışlanma ve baskının bir mikrokozmosudur.
- Candy: Yaşlı, sakat ve köpeği elinden alınan bu işçi, George ve Lennie’nin hayaline ortak olur ve birikmiş parasıyla umuda ilk kez somut bir zemin hazırlar. Onun trajedisi, işe yaramazlık korkusu ve kaybedilen yoldaşlıktır.
- Crooks: Çiftlikteki tek siyahi işçi olan Crooks, ırkçılık nedeniyle diğerlerinden izole edilmiş, fiziksel engelli bir karakterdir. O da George ve Lennie’nin hayaliyle anlık bir umut ışığı yakalar, ancak toplumsal duvarlar bu hayali hızla söndürür.
- Curley’nin Karısı: Çiftlikteki tek kadın karakterdir ve romanda adı dahi geçmez. Kocasının kıskançlığı ve erkek egemen çiftlik hayatı yüzünden bunalmış, yalnızlığını gidermek için erkeklerle flört eden, yanlış anlaşılan ve sonu trajik olan bir figürdür.
Bu karakterlerin hepsi, George ve Lennie’nin benzersiz dostluğuna hayran kalır ve bir anlığına da olsa bu hayale tutunmak ister. Zira Steinbeck’in altını çizdiği temel tema, insanların birbirine duyduğu evrensel ihtiyaç ve Büyük Buhran’ın yarattığı derin yalnızlıktır.
Kaçınılmaz Yıkım ve Acı Son
Hikaye, Lennie’nin masum ama kontrol edemediği gücü yüzünden sürekli başlarına bela açmasıyla ilerler. Daha önceki çiftlikte bir kadının elbisesine dokunma girişimi yüzünden kovulmuşlardır.
Yeni çiftlikte ise Lennie, yine yumuşak şeylere olan takıntısı yüzünden, yanlışlıkla sevdiği yavru köpeği öldürür. Ardından, yalnızlıktan kaçan Curley’nin karısıyla ahırda karşılaşır. Kadın, Lennie’nin yumuşak saçlarını okşamasına izin verir. Ancak Lennie, heyecan ve paniğin karışımıyla kadının çığlıklarını susturmaya çalışırken, istemeden de olsa boynunu kırarak onu öldürür.
Bu olay, George ve Lennie’nin Amerikan Rüyası’nın sonunu getirir. Curley ve çiftlikteki işçiler intikam ateşiyle Lennie’yi aramaya başlar. George, dostunun vahşice öldürülmesine izin vermek yerine, onu ilk durakları olan nehir kenarında bulur. Son anlarında George, Lennie’ye o çok sevdikleri, tavşanlı çiftliklerinin hayalini son bir kez anlatır. Lennie’nin yüzünde huzurlu bir gülümseme belirirken, George, Lennie’yi kendi tabancasıyla vurarak en büyük dostluk ve merhamet eylemini gerçekleştirir.
George’un bu eylemi, sadece bir cinayet değil, aynı zamanda masumiyeti, hayali ve yoldaşlığı kendi elleriyle toprağa gömmektir. Zira Lennie’nin ölümüyle, George’un hayatındaki tek anlam ve amaç da sona ermiştir. Hikaye, Robert Burns’ün “En iyi planları farelerin ve insanların/Sıkça ters gider” dizelerinin acı bir kanıtı olarak sonlanır.
Özetle, “Fareler ve İnsanlar”, bir dostluk hikayesi gibi başlar, ancak çaresizlik, yalnızlık, toplumsal adaletsizlik ve imkânsız hayallerin trajik bir ağıdı olarak sona erer.
